Timkat = Epiphany

Vrijwel geheel onverwacht ben ik in mijn laatste dagen in Ethiopië in een groot festival terecht gekomen. Het is hier Timkat. En voor mensen die geen Amhaars spreken vertalen ze vriendelijk naar het min of meer latijnse Epiphany.

Als je dat laatste in het Nederlands op zoekt krijg ik allemaal treffers in de muziek, maar als je verder zoekt dan blijkt het te verwijzen naar het bezoek dat de drie wijzen, dan wel koningen aan de pasgeboren Jezus brachten om hem Mirre, Wierook en Goud te brengen. Maar hier wordt de doop van Jezus in de Jordaan, door Johannes de Doper herdacht, en gevierd. Want vieren is het: feest!

In een orthodox-christelijke kerk is bevindt zich in het heilgste deel een kopie van de Ark van het Verbond. Eens per jaar wordt die feestelijk verpakt, en wordt hij naar buiten gebracht. In een processie gaat hij dan, op het hoofd van een hoge priester, naar een plek in de open lucht waar water in de buurt is. Dat gebeurde vrijdagmiddag, 18 januari ( van onze kalender, dat is de Gregoriaanse. Men houdt hier de Juliaanse kalender aan; het is hier dan ook nog maar 2005, maar dat terzijde.) Rond een uur of twee vertrokken van alle kerken processies van zingende, dansende en handen-klappende, trommelende en op een speciaal soort toeters blazende mensen. Er worden tapijt-lopers uitgerold, daarover wordt een soort lang gras gestrooid, en daarover loopt die processie. De Ark wordt tegen de zon beschermd met mooi-kleurige, fluwelen parasols. Gewone mensen lopen vaak met paraplu's tegen de zon trouwens. Maar omdat er erg veel kerken zijn, betekent dat dat de hele stad geblokkeerd is voor ander verkeer dan voetgangers, en ook die hebben de processie maar te volgen, of te wachten tot hij voorbij is. Dat duurde de paar keer dat ik het meemaakte zomaar een paar uur. Want ze staan om de paar meter even stil om een rondedans te maken.
Rond een uur of 6 's avonds zijn de meeste Arken op de plek waar ze zullen overnachten. Uiteraard blijven de priesters daarbij, maar ook veel gelovigen blijven in de buurt van 'hun' Ark. Niet zelden zijn er op één veld meerdere Arken trouwens, wat de verkeerschaos beduidend vergroot.

Rond 2 uur 's nachts (ook weer: onze tijd: de Ethiopische klok loopt 6 uur op ons voor: het is 00 uur als de zon op of onder gaat, niet midden in de nacht of dag. Daar zit wel enige logica in, vind ik, maar het hanteren van twee klokken maakt het maken van afspraken, wat in Afrika toch al een hachelijke onderneming is, nog veel hachelijker: je moet erbij afspreken welke klok je bedoelt als je een tijd afspreekt. Ik heb meermalen afspraken zien mislopen, omdat de één dacht dat er om 10 uur 's morgens was afgesproken, en de ander om 4 uur 's middags niemand meer aantrof.) begint dan een mis in de buitenlucht, die tot een uur of 6 duurt. Aan het eind daarvan, dus bij zonsopgang, wordt er water gezegend, dat daardoor 'heilig' wordt, en daarmee worden de gelovigen dan besprenkeld.

Misverstand: ook de Orthodox-gelovigen weten dat je een doop niet over kan doen, zoals christenen uit het westen dachten dat ze deden: ze eren daarmee de doop van Christus, niet van zichzelf. De dapperen die de nacht bij hun Ark hebben doorgebracht en de mis meemaakten mogen als eersten, maar voor luie laatkomers kan het de hele verdere morgen ook nog.
Dat laatste maakte ik mee. We gingen naar een groot (sport)veld, althans park waar duidelijk gerecreëerd kan worden, waar om 08H30 uur al een aanzienlijke menigte verzameld was, die tot aan 11H30, toen ik weer wegging alleen maar gestaag groeide. Er worden spelletjes gedaan. Tot mijn verrassing een soort blindemannetje, er wordt met een bal gemikt op een plastic waterfles, en er worden penalties geschoten op een gewoon doel, bijvoorbeeld. Er zijn veel stalletjes waar je diverse soorten broodjes kon kopen, en flesjes frisdrank, maar er zijn ook mensen die kaarsen, kruisjes, en die mooie bonte fluwelen parasols verkopen. In het midden van het veld was een grote tent, waarvóór priesters ronddansten, en rituelen bij/voor hun Ark opvoeren. Daar dit een erg grote bijeenkomst was waren er ook vrij veel Arken. Voor mij niet herkenbaar verschillend, maar aan details van de kostuums van de priesters kunnen kenners herleiden wie wat bij hoort. En in een hoek van het terrein zat een drietal priesters op een hek met een soort tuinsproeiers waar 'heilig' water uit kwam, en die spoten de liefhebbers daarmee nat. Er waren héél veel liefhebbers: het was een gedrang van jewelste. Want de meeste mensen wilden wel wat, maar liever ook niet heel veel water over zich heen krijgen, terwijl anderen er juist geen genoeg van kregen en kannen omhoog hielden om die ook te vullen en mee te kunnen nemen naar huis. Mijn gids vertelde ernstig dat je hier niet om moest lachen: het is werkelijk geneeskrachtig. Hij kende mensen, nou ja, hij had van horen zeggen, dat zelfs een HIV-besmetting ermee genezen kon worden! En hij is toch werkelijk een redelijk ontwikkeld iemand, met opleiding en goed Engels sprekend. Ik mag hopen dat de HIV-besmette gelovigen zich niet alleen laten zegenen met dat heilige water, maar ook hun medicijnen blijven innemen.
Zo rond een uur of 10 maakt men zich op om weer in processie terug naar zijn kerk te gaan. Dat ziet er net zo uit, alleen gaan ze nu de andere kant op. Dat wil dus zeggen dat in de miljoenenstad die Addis Ababa is, vanaf een uur of half tien tot een uur of vijf 's avonds weer geen verkeer mogelijk is.
Maar er is wel degelijk erg veel verkeer: ik zal niet zeggen dat alle zeven miljoen inwoners van Addis zich op straat bevinden, maar wel erg veel. Het is een vriendelijke, gemoedelijke en vreedzame bedoening.

Nou ja, vriendelijk: in het gedrang bij de zegening met heilig water was iemand toch iets minder vriendelijk: ik bleek na afloop mijn portemonnee te missen. Ik was gewaarschuwd voor zakkenrollers, en hield dus mijn ene arm om een rugzakje met een waterfles en de e-reader die ik bij me had omdat de reisgids er in staat, en mijn fleece (het was nog behoorlijk fris toen we op stap gingen), de andere arm gebruikte ik om mijn telefoon te beveiligen, en mijn fototoestel vast te houden. Ik meende daarmee ook wel controle over mijn broekzakken te hebben, maar dat was dus niet het geval. Nou ja, dat was maar geld; de bankpas was snel te blokkeren, en daar er hier erg weinig pin-automaten zijn, en ze bovendien de pincode niet hebben, zal het gevaar niet groot zijn. Gelukkig had ik creditcard, rijbewijs, pas en dergelijke op andere plekken gestopt, die ze niet gevonden hebben.

Ik ben vanaf vrijdag in Addis Ababa, en het was de bedoeling een toeristisch programma van musea en kerken 'af te werken'. Daar is het dankzij de processies niet van gekomen dus. Maar van die processies heb ik zeer genoten. Ik zal trachten U te laten meegenieten, door nog eens een film 'up te loaden'. Daarmee ziet en hoort U een beetje hoe het er aan toe gaat. U mist de geur van broodjes en wierook, en de enkele vuilnishoop die je passeert.

Nog een opmerking: één van de lezers gaf als commentaar dat ik geen medische verhalen hou, slechts toeristisch-achtige. Dat klopt: ik denk daar nog over na. Eén van de redenen dat ik een paar weken niet van me heb laten horen is dat het project waaraan ik meewerk niet loopt zoals de bedoeling is: er zouden na mij weer anderen gaan, maar dat gaat niet door: het project is 'opgeschort', zoals dat heet, in afwachting van andere, liefst betere afspraken met onze Ethiopische partner-organisatie. Ook daarover later mogelijk nog eens meer.

HgrJW.

P.S.: toelichting bij de film: U ziet een (klein) deel van de processie die mij vast bleek te houden in het Nationaal Museum, omdat die daar langs kwam. Ik stond op een steen van ca 30cm hoog, en kon zo over de mensen heen kijken (en opnames maken). Daarachteraan plakte ik een stukje van een andere processie waar ik in verzeilde, en min of meer gedwongen een stukje mee liep (en klapte).